Технологиялардың қарқынды дамуы аясында онлайн өнімдердің қолжетімділігі тек әлеуметтік жауапкершілік емес, сонымен қатар бәсекеге қабілеттіліктің маңызды факторы болып табылады. Никита Климов — ADP Inc. американдық компаниясының аға QA инженері және қолжетімділік тестілеуінің сарапшысы. Ол бизнестің әртүрлі қажеттіліктері бар пайдаланушылар үшін шешімдерін бейімдеуіне көмектеседі. Интервью барысында Никита дұрыс QA-тестілеу өнімнің сапасын қалай жақсартатыны және жаңа клиенттерді қалай тартатыны туралы айтты.
Никита, алдымен заманауи компаниялар мен олардың өнімдері үшін қолжетімділіктің маңызы туралы айтып беріңіз. Неліктен бұл маңызды болды және сіз бұл тақырыпқа қалай қызығушылық таныттыңыз?
— Мен үшін адамдарға көмектесу әрқашан маңызды болды — мысалы, пандемия кезінде мен қиын жағдайда қалған адамдарға тамақ жеткізуді ұйымдастыруға қатыстым. Мен қолжетімділікке қызыққаным, Мәскеудегі мүгедектердің қоғамдық ұйымында волонтер болғанымда. Бұл жақсы тәжірибе болды, және қазір мен клиенттеріміз үшін қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша жұмыс істеп жатырмын.
Мен көптеген компанияларда өнімдердің қолжетімділігінің өте төмен бағаланатынын байқаймын. Көбінесе әзірлеушілер бұл саладағы көптеген қиындықтар мен нюанстар туралы ойламайды. Мысалы, дұрыс таңдалмаған түстік палитрамен көзі нашар көретін адамдар өнімді толыққанды пайдалана алмайды. Осылайша, компаниялар үлкен аудиторияны жоғалтады.
АҚШ-та бұл мәселе қатаң реттеледі, цифрлық өнімдердің қолжетімділігіне халықаралық талаптар WCAG 2.1 (Web Content Accessibility Guidelines) стандартында баяндалған. Мұнда шрифттердің мөлшері мен қалыңдығы, pdf-файлдарға және басқару элементтеріне қойылатын талаптар көрсетілген. Сондай-ақ, мүгедектер үшін дизайн талаптарын қамтитын ADA заңы бар.
Жалпы, адамдардағы қабылдау бұзылыстары мүлдем әртүрлі болуы мүмкін екенін түсіну маңызды. Мысалы, жоғары дәрежедегі жақындықпен адам кішкентай шрифтті оқи алмайды, дальтонизммен — белгілі бір түстерді көрмейді, дислексиямен — сөздерді дұрыс оқи алмауы мүмкін. Сондықтан тек әріптерді үлкейту жеткіліксіз.
Мысалы, біздің жұмысымызда біз оқуға оңай шрифттерді қолданамыз — безендірулер, кескіндер мен басқа сәндік элементтерсіз. Фонға қатысты контрастты минимум 4,5:1 етіп жасауды қамтамасыз етеміз. Мәтін мен тақырыптар үшін белгілі бір мөлшерлерді қолданамыз.
Қолжетімділік бизнестің бәсекеге қабілеттілігіне қалай әсер етеді? Арнайы қажеттіліктері бар клиенттерді тарту мен ұстап қалу осы факторға қаншалықты тәуелді?
— Үлкен корпорациялар үшін сотқа талап қою қаупі жоғары — шетелде мұндай мысалдар көп. Мысалы, көзі көрмейтін клиент Domino’s Pizza компаниясына сотқа шағымданды, себебі ол тамақ тапсырыс бере алмады — Domino’s қосымшасы дауыстық көмекшімен үйлесімді емес болды. Мұндай талаптар Hasbro, Fox News Network, KitchenAid (Whirlpool Corporation), Apple және басқа да компанияларға қойылды. Ал бұл тек қаржылық емес, сонымен қатар репутациялық шығындарға да әкеледі, бұл бәсекеге қабілеттілікті төмендетеді.
Ал клиенттерді тарту мен ұстап қалу туралы айтар болсақ — мен кішігірім мысал келтірейін: түсті қабылдауда қиындықтары бар адамдардың санына қатысты өзекті статистиканы қараңыз. Егер сапа маманы дизайнердің дұрыс таңдалмаған түстік палитрасын өткізіп алса, мүмкін, кейбір клиенттер бұл өнімді одан әрі пайдалана алмайды және бұл мәселе шешілген өнімге көшеді.
Қолжетімділікте жартылай шаралар болмайтынын атап өткен жөн. Шартты түрде, біз арбадағы адамдар үшін лифт жасай алмаймыз, ал кабинаның алдында баспалдақ қоюымыз мүмкін — егер қолжетімділік шешімі аздап ойластырылмаса, ол қолжетімді болмай қалады.
Қолжетімділік қосымшаларымен де дәл солай. Мысалы, көзі нашар көретін адамдар экранды оқитын бағдарламаларды пайдаланады — олар пернетақта арқылы мәтін бойынша жылжиды, ал бағдарлама оларға контентті оқып береді. Және бір сәтте тұзақ пайда болады — пайдаланушы элементке тап болып, одан шыға алмайды. Бұл кабинаның алдындағы шартты баспалдақ. Яғни, біз үлкен жұмыс жасадық, бірақ ол пайдасыз. Сондықтан қолжетімді қосымшалар мүмкіндігінше жақсы ойластырылуы тиіс.
Әр жаңа итерацияда қолжетімділіктің сақталғанын тексеру қажет, өйткені шрифттер, дизайн, түстік палитра өзгеруі мүмкін. Сіз стандарттарға сәйкес келе беретіндігіңізді, жаңа шрифттің әлі де оқылатындығын, жаңа фон мен алдыңғы фон арасындағы контрасттың адамдардың оны көре алуы үшін жеткілікті екеніне көз жеткізуіңіз керек. Ең бастысы, бізде экранды оқитын бағдарлама мысалындағыдай жаңа тұзақтар пайда болмауы тиіс.
Сіз ADP Inc. үшін маңызды өнімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша жұмыс істедіңіз — осы жоба мен осы бағытта қандай нәтижелерге қол жеткізгеніңіз туралы айтып беріңіз?
— ADP Inc. — HR-менеджмент үшін бұлтты шешімдер провайдері. Компанияда мен аға Q/A инженері лауазымын атқарамын. Біздің командаға клиенттердің маңызды pdf-документтерін html-кодтан генерациялау жүйесін әзірлеу міндеті қойылды. Біздің клиенттеріміз арасында көзі нашар көретін немесе мүлдем көрмейтін адамдар болуы мүмкін екенін ескеру қажет. Сондықтан біз құжаттың шрифттерін, түстерін және контрастын максималды түрде жақсартуға жұмыс жасадық. Біздің алгоритм кодты pdf-файлға конвертациялап, оған метадеректерді енгізді, бұл экранды оқитын бағдарламаның жұмысын әсіресе жеңілдетті, және енді көзі көрмейтін адам құжаттың мазмұнын оңай тыңдай алады.
Ең қиын сәт таблицалармен жұмыс болды, олар біздің құжаттарымызда өте көп. Экранды оқитын бағдарлама оқырманға тек мәтіндік контентті ғана емес, сонымен қатар оның таблицадағы орнын да түсіндіруі тиіс. Біз метадеректердің көмегімен сілтемелерді, логотиптерді, тақырыптарды кодтадық. Яғни, пайдаланушы құжатпен толыққанды интерактивтілік жасай алады және қазір парақта қандай элемент бар екенін түсінеді — мысалы, таблица немесе тақырып.
Сондай-ақ, экранды оқитын бағдарлама мәтінді қалай оқитынын тексеру қажет болды. Аббревиатураларда немесе атауларда қателіктер болуы мүмкін. Сгенерілген құжаттарды кейін клиенттерге жібереміз, олар біздің компаниямен жұмыс істейді. PDF-файлдарды барлығына қолжетімді ете отырып, біз әлеуетті клиенттердің санын арттырдық, демек, табысымызды да.
Жобада QA-тестілеудің рөлі қандай болды?
— Бұл рөл жоғары болды, өйткені әзірлеушілер кодтарының сапасын клиенттің қабылдауын білмей бағалау қиын. Олар көптеген нюанстар мен талаптарды білмейді және өнімге тек инженер ретінде қарайтын болады — код техникалық тапсырмада жазылған критерийлерге сәйкес келе ме, жоқ па. Ал әзірлеушілер пайдаланудың ыңғайлылығын бағаламайды, және нәтиж