Қалалар – инновациялардың бесігі. Мыңжылдықтар бойы қалаларда ең батыл идеялар пайда болды. Халықтың тығыздығы, қала тұрғындарының шеберліктерінің әртүрлілігі және әлеуметтік байланыстардың көптігі – бұның бәрі креативтілікті арттырады, ал бұл, өз кезегінде, экономикалық өсуді ынталандырады. Бүгінгі қалалар жүздеген миллион, тіпті миллиардтаған адамдар үшін магнит болып отыр. The Boston Consulting Group (BCG) сарапшыларының айтуынша, қалалардағы инновациялар мәселесі бұрынғыдан да маңызды. Себебі инновациялар экологиялық тәуекелдерді азайту және тұрақты дамудың ұзақ мерзімді шешімдерін іздеуде шешуші рөл атқарады.
Бүгінгі әлемде орын алып жатқан төртінші өнеркәсіп революциясы тауар өндіруді екінші жоспарға ысырып тастап отыр, дейді сарапшылар. Қазіргі қалалардың басты өнімі – білімді жасау және тарату. Ақыл-ой еңбегі енді өндірістің негізгі құралы болып табылады, ал университеттер, ғылыми-зерттеу институттары және инновациялық компаниялар кластерлері экономикалық орталықтарға айналуда. Шығармашылықпен айналысатындар – ғалымдар, инженерлер, суретшілер, музыканттар мен дизайнерлер – басты экономикалық ресурсқа айналды. Қалалар осындай мамандарды тарту үшін бәсекелесуде.
Креативтілік – бұл күрделі ресурс, деп атап өтеді BCG. Онымен басқару өндірістен гөрі оңай емес. Біріншіден, мамандар өте мобильді болды. Коронавирус пандемиясы кезінде таралған қашықтан жұмыс істеу технологиялары адамдарға үйден жұмыс істеуге мүмкіндік берді. Көптеген адамдар енді офистермен байланыста емес – бұрынғыдай тұрғын жерді анықтайтын басты фактор. Екіншіден, креативтілік – бұл материалдық емес актив. Ақыл-ой еңбегінің қызметкерлерін тарту және ұстап қалу – нәзік процесс. Жоғары білікті мамандармен жұмыс істеудің әмбебап рецепті жоқ. Бір контексте тиімді болып табылатын нәрсе, басқа контексте соншалықты тиімді болмауы мүмкін.
Дегенмен, сарапшылар мен бизнес көшбасшылары креативтіліктің қалай жұмыс істейтінін және қалалар креативті экономиканы жасау мен дамыту үшін не істеу керектігін түсінуді біртіндеп үйренуде. Креативті индустрия қызметкерлері үшін тұрғын жерді таңдау кезінде маңызды факторлардың бірі психологиялық аспект болып табылады, дейді қалалық зерттеулер теоретигі Ричард Флорида. «Тұрғын жер тек жұмыс орындарына қол жеткізуді қамтамасыз етпейді, сонымен қатар біздің бақыт пен әл-ауқатымызға негізінен әсер етеді», – деп санайды ол.
Глобалдық қалалардың болашағы орталығы BCG мен Хендерсон институты жариялаған «Таңдаулы қалалар» атты есепте қала тұрғындарының әл-ауқатына шешуші әсер ететін бірнеше көрсеткіштер атап көрсетілген. Оларға жайлы климат, космополитизм, бай мәдени өмір, мықты әлеуметтік байланыстарды құру мүмкіндігі, сапалы білім мен денсаулық сақтау қызметіне қолжетімділік, сондай-ақ үйлесімді құрылыс жатады.
Қалалық дизайн креативті класс үшін тартымды орта жасауға шешуші рөл атқарады. Парктер, алаңдар және басқа да ашық кеңістіктер қала тұрғындары үшін тартымды орта жасау үшін жобалануы тиіс, деп сенімді BCG. Бұл кеңістіктер тегін Wi-Fi, көркем инсталляциялар және түрлі кафелермен жабдықталуы мүмкін. Мұның бәрі қаланың шығармашылық әлеуетін көбейтеді.
Дүниежүзіндегі жетекші қалалар осы бағытта тұрақты түрде алға жылжуда. Лондон мэрі Садик Хан Лондонды нағыз паркке айналдыруды жоспарлап отыр, мұнда қалалық аумақтың 50 % жасыл желектермен қамтылатын болады. Париж әкімшілігі қала орталығында автомобильдердің болмауын қамтамасыз ету үшін жұмыс істеуде. Копенгаген мэриясы қаланы велосипедшілер үшін ең достық қалаға айналдыруға ұмтылуда.
Креативті мамандар үшін қаланың танымалдылығының тағы бір факторы – ақылды қала. BCG сарапшылары бұл терминнің ескіргенін және көпшілікке не нақты білдіретінін түсіну қиын екенін атап өтеді. Жалпы анықтама: ақылды қала – бұл цифрлық технологиялар ақпараттық және коммуникациялық инфрақұрылымның бір бөлігіне айналған қала.
Цифрлық технологиялар жайлы, энергия тиімді және қауіпсіз қалаларды құруға көмектеседі. Олардың қолданылуының көптеген мысалдары бар: интеллектуалды су есептеу және жол қозғалысын басқару жүйелері, электромобильдерге арналған инфрақұрылым, ғимараттар үшін энергия тиімділігінің жүйелері және т. б. Сингапур әкімшілігі жыл сайын осы қаланың цифрлық егізін дамыту мен жасанды интеллект негізіндегі қала мобильділігінің жүйелерін енгізуге үлкен қаражат жұмсайды, бұл Сингапурды әлемдегі ең ақылды қала ретінде позициялауға мүмкіндік береді.
Инновациялар тиісті мемлекеттік басқаруды талап етеді. Ірі корпорациялар, инвесторлар және стартаптар саяси шешімдер анық емес және меншік құқықтары бұзылатын елдерде жұмыс істеуден қашады. Ірі компаниялар мен стартаптар үшін ең тиімді ынталандырулардың бірі – фискалдық қолдау. Жаңа технологияларды дамытуға инвестициялайтын компаниялар үшін салық жеңілдіктері – инвесторларды тартудың тамаша құралы.
Адамзат өзінің гүлденуін қалаларға борышты. Ал қалалар цифрлық инновациялардың орталығына айналуының арқасында, үкіметтер қала әкімшіліктеріне әлемнің түкпір-түкпірінен таланттарды тартуға және қолайлы бизнес ортаны құруға көмектесуі қажет. Бұл факторлар мегаполистердің ұзақ мерзімді гүлденуінің кепілі болады.
Адаптация: Арслан Аканов