Жылдың нәтижелері: Қазақстанның энергетика саласындағы басты жетістіктер мен даму перспективалары.

Қазақстанның энергетикалық секторы экономиканың маңызды салаларының бірі болып табылады. Тұрақты даму мен төмен көміртекті модельге әлемдік көшу жағдайында Қазақстан сенімді энергетикалық қамтамасыз етуді қамтамасыз етуге бағытталған бастамаларды белсенді түрде жүзеге асыруда. Экономикалық белсенділіктің артуымен электр энергиясына сұраныс өсіп, өндірістік қуаттарды кеңейтуді талап етеді. 2024 жылы Үкімет дәстүрлі және жаңартылатын энергия көздерінің теңгерімді дамуы үшін маңызды қадамдар жасады. Елдің электр энергетикалық кәсіпорындары республикадағы өнеркәсіп және коммуналдық сектордың қажеттіліктері үшін жылудың тұрақты жеткізілуін қамтамасыз етеді. 2035 жылға дейінгі сала дамуының жоспары бекітілді, бұл 26 ГВт-тан кем емес жаңа қуаттарды енгізуді көздейді, деп хабарлайды ИА «NewTimes.kz» ҚР Үкіметінің баспасөз қызметіне сілтеме жасап.

Қазақстанның ұлттық электр желісін дамыту

0Бүгінгі күні Қазақстанның Біртұтас электр энергетикалық жүйесі қалыпты режимде жұмыс істейді. 2024 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жалпы қолжетімді қуат көлемі 20,4 ГВт, жұмыс қуаты — 15,4 ГВт құрады. Қазіргі жылыту маусымында максималды тұтыну деңгейі 16,6 ГВт-қа жетіп, максималды генерация 15,1 ГВт-ты құрады.

Қазақстанда 222 электр станциясы жұмыс істейді (КЭС — 6, ТЭЦ — 41, ГТЭС — 14, ГПЭС — 7, ГЭС — 6, ВИЭ — 148). Олардың ішінде 148 ВИЭ нысаны (кіші ГЭС — 51, ВЭС — 54, СЭС — 42, БГУ — 1) жалпы қуаты 2,9 ГВт.

2024 жылы Энергетика министрлігінің «Теплоэлектрогенерацияны дамыту» бюджет бағдарламасы аясында республикалық бюджеттен 14 жобаны жүзеге асыруға 58,3 млрд теңге бөлінді (6 жылу, 8 электрмен жабдықтау бойынша). Жобалардың бірі, Уральск қаласындағы ПДП «Ақжайық» ауданындағы 110/10 кВ подстанциясы, эксплуатацияға енгізілді.

Сонымен қатар, қайтарымды инвестициялар жылдық лимиті 32 млрд теңгеден 428 млрд теңгеге дейін арттырылды. Бұл қазіргі энергетикалық ұйымдарға арналған негізгі жабдықты жаңарту, кеңейту және реконструкциялау жобалар пулын кеңейтуге мүмкіндік берді.

Қазіргі уақытта жалпы қуаты 2,8 ГВт болатын 22 инвестициялық келісім жұмыс істейді, оның ішінде лимиттің арттыруынан кейін 1,36 ГВт жалпы қуаты бар 13 келісім жасалды.

2023 жылдың қараша айында «Қазақстанның Батыс аймағының электр желісін күшейту» жобасы сәтті жүзеге асырылды, оның аясында 220 кВ электр беру желісі (ЛЭП) «Батыс Қазақстан энергетикалық торабы – Атырау – Маңғыстау» бағытында 780 км ұзындықта салынды. Бұл қадам электрмен жабдықтаудың өткізу қабілетін және сенімділігін арттыруға бағытталған.

Келесі қадам ретінде 2028 жылдың соңына дейін Батыс аймақтың электр желілерін Біртұтас электр энергетикалық жүйемен біріктіру жобасы жүзеге асырылады, ол үшін 500 кВ ЛЭП салу жоспарлануда, ұзындығы 604 км, Ақтөбе және Атырау облыстарын байланыстырады. Бұл Батыс аймақтың маневрлік газ энергетикалық көздерін электр энергиясы мен қуатының дисбалансын өтеу үшін пайдалануды қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытта жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеу жүргізілуде, құрылыс-монтаж жұмыстарын 2025 жылы бастау жоспарлануда.

Оңтүстік аймақтардың тұтынушыларына электрмен жабдықтаудың сенімділігін арттыру және Орталық Азия елдерінің энергетикалық жүйелерінің жұмыс режимдерімен байланысты авариялық бұзушылықтардың туындау тәуекелдерін азайту Оңтүстік аймақтың (Шу-Жамбыл-Шымкент) электр желілерін күшейтуді талап етеді. Қазіргі уақытта «KEGOC» АҚ осы жобаны жүзеге асыруды бастады, оның 1-ші кезеңі 2027 жылы аяқталады, оның аясында Шу-Жамбыл-Шымкент бағыты бойынша 475 км ұзындықта 500 кВ ВЛ салу жоспарлануда. Қазіргі уақытта ПСД әзірленуде.

Солтүстік және Оңтүстік аймақтар арасындағы байланысты одан әрі күшейту және транзиттік әлеуетті арттыру үшін +/- 500 кВ тұрақты ток желілері «Солтүстік-Оңтүстік» салу жоспарлануда. Өткізу қабілеті 2 000 МВт-қа артады.

Батыс және Оңтүстік аймақтарды байланыстыратын тұрақты ток желісінің құрылысын жүргізудің мақсаттылығы зерттелуде, ол Қазақстанның Біртұтас электр энергетикалық жүйесінің барлық бөліктерін қоршап алуға мүмкіндік береді.

Осы жобаларды жүзеге асыру тұрақты және сенімді электрмен жабдықтауды қамтамасыз етеді, сондай-ақ Қазақстанның энергетикалық инфрақұрылымын дамытуға, ұзақ мерзімді энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге ықпал етеді.

Тепловая генерация

1Биыл Экибастуз ГРЭС-1-де 500 МВт жаңа генерацияның бірінші энергоблогы желіге қосылды, жыл соңына дейін Атырау ТЭЦ-де 65 МВт және 2025 жылы Топар ГРЭС-де 130 МВт енгізу күтілуде.

Қазіргі электр станцияларын реконструкциялау және кеңейту арқылы қосымша 5,6 ГВт қуат енгізу қамтамасыз етіледі, оның ішінде 2024 жылы Энергетика министрлігі электр энергетикалық ұйымдарымен 1,4 ГВт жалпы қуатқа 13 инвестициялық келісім жасады. Мұндай жобалардың қатарында Ақсу ГРЭС-інде 325 МВт қуаттылықтағы 7-блоктың құрылысы, Қарағанды ТЭЦ-3-те бу агрегатын салу және турбина алмастыру, «Karabatan Utility Solution» ЖШС-нің парогазды қондырғысын 310 МВт-тан 620 МВт-қа кеңейту бар.

Өткен жылы жалпы қуаты шамамен 9 ГВт болатын жаңа генерацияны салу жоспарлары анықталды. Қазіргі уақытта бұл жобалар әртүрлі іске асыру кезеңдерінде.

Аукциондық сауда-саттық аясында маневрлік генерацияны іріктеуге 2,5 ГВт жаңа қуаттарды енгізу жоспарлануда.

Бүгінгі таңда Түркістан, Қызылорда, Ұлытау облыстарында және Алматыда жалпы қуаты шамамен 1,8 ГВт парогазды қондырғылардың төрт ірі жобасы бойынша құрылыс жұмыстары жүргізілуде, аяқталу мерзімі 2026 жылға жоспарланған.

2024 жылдың тамызында Қазақстанда жалпы қуаты 700 МВт болатын кезекті аукциондық сауда-саттық өтті, оның нәтижесінде Жамбыл, Ақтөбе және Атырау облыстарында парогазды қондырғыларды іске асыру құқығына төрт жеңімпаз анықталды. Қазіргі уақытта 2028 жылға жоспарланған жобаларды жүзеге асыруға кірісті. 2029 жылға дейінгі болжамды инвестициялар 8 трлн теңгеден асады.

Үкіметаралық келісім аясында 2 ГВт қуаттылықтағы ауқымды жобаларды стратегиялық инвесторлардың қатысуымен жүзеге асыру әзірленуде.

Мысалы, Катармен жасалған үкіметаралық келісім аясында Қызылорда облысында 1100 МВт қуаттылықтағы парогазды қондырғы (ПГУ) салу жоспарлануда, оның аяқталу мерзімі 2029 жыл.

Тағы бір үкіметаралық келісім — Ресеймен — Көкшетау, Семей және Өскемен қалаларында көмір генерациясына негізделген жаңа жылу электр орталықтарын (ТЭЦ) салуға бағытталған